دامنه اثر خوب و بد سریال تلویزیونی یا نمایش یک فیلم سینمایی بر فرهنگ و رفتارهای اجتماعی جامعه چیزی فراتر از مدت نمایش آن نیست. الگوهای رفتاری و اخلاقی تولیدات تصویری تا مدتی تکیه کلام و رفتار جامعه قرار میگیرد و عارضههای آن کمی بعد تهنشین میشوند، ولی دامنه اثر یک تولید شهرسازی یا معماری اعم از افتتاح یک پارک شهری یا بهره برداری از بنای یک ساختمان فرهنگی یا افتتاح یک پل رو گذر یا بهره برداری از یک مجموعه مسکونی، حداقل تا 50سال گسترده است. در این مدت حجم بیشمار رفتار و اخلاق و خصلتهایی که در ارتباط کالبدی با این تولیدات شهرسازی و معماری و بناها و پروژهها قرار میگیرند، از خود واکنش نشان خواهند داد.
روزانه هزاران نفر آزار روحی و رنج روانی ناشی از مشاهده فلان ساختمان زمخت و بیمقیاس در کنج میدان اصلی شهر را در خود فرو میکشند و حجم سنگین اغتشاش بیقواره خیابان و عبور دلهره آور پل روگذر و مبلمان درهم شهر را بر خود هموار میسازند. این واکنش به تولیدات نابهنجار معماری و شهرسازی محیطهای شهری از نسلی به نسل دیگر منتقل میشوند و تراز هزینه سنگینی را در تربیت طبقات اجتماعی جامعه از خود برجا میگذارند.
زیان اعصاب به هم ریخته رانندگان در پشت ترافیک بیانضباط تقاطع تنگ غیرهندسی درون شهری، اتلاف زمان ناشی از تردد هزاران نفر مراجعهکنندگان فلان ساختمان دولتی که در بافت مسکونی بر رفتوآمد روزانه اهالی محل تحمیل میشود، زیان ناشی از جیغهای ناظم مدرسه که بر دانشآموزان مجموعه آموزشی چسبیده به منازل مسکونی، آسایش اهالی را سلب میکند، هزینه ناشی از کیفیت بد اجرای بنای ایستگاه مترو در وسط شلوغترین تقاطع بر منظر عمومی، یا هزینه افت تقدس بنای یک مسجد بیتناسب جنب پر ترددترین بزرگراه شهر یا هزینه مسدود شدن چشمانداز شمال شهر با بنای سلسله ساختمانهای صلب و نفوذناپذیر و... از جمله هزینههای اثر بخش تولیداتی محسوب میشوند که در مرتبه ارزیابی، آنچنان ارقام غیرقابل تصورند که هیچ مرجع و مقامی مسئولیت جبران آن را برعهده نخواهد گرفت. رسانههای کشور نیز هنوز نتوانستهاند مخاطب پرسشگر خود را در مقابل تراز هزینه و فایده اتفاقات معماری شهرسازی کشور قرار دهند تا به پشتوانه حق شهروندی اهالی شهر، ضمن ارتقای نگاه نقادانه جامعه به شهر و عناصر آن، جایگاه پرداختن به خوب و بد افتتاح پروژههای شهری را در جار و جنجالهای رسانهای خود بیابند.
اگر تعمق جامعه پرسشگر به تولیدات سینمایی پس از ظهور فیلم قیصر در رده فیلمفارسیها و تعمق وی به تولیدات شعر و ادبیات معاصر پس از نیما و جمالزاده و... تحریک شد، لازم است ابزار روزنامهها، صدا و سیما، مجلات و... رگههای حساس تعمق جامعه پرسشگر را به گستردهترین، پراثرترین و گرانترین تولیدات معماری و شهرسازی که تاریخی به عمق هستههای اولیه بافت شهرهای شوش، کاشان، ایذه ،پاسارگاد و... دارند، راهبری کنند تا مالکان عرصههای شهری اتخاذ تصمیم به اجرای طرحهای خرد و کلان را سرسری نپندارند و قدر تجربیات ناب خالقان آثار جاودانه معماری ایرانی را به جا آورند.
اهالی شهر دزفول 2000 سال است که بر سنگفرش پل قدیم شهر، عرض رودخانه دز را طی میکنند و بعد از ظهرهای داغ را در سایه خنک طاق و چشمههای آن میگذرانند.
اهالی محلات سردشت و پشت بازار و میدان عبدالرزاق اصفهان، قرنهاست که در مسیر عبور روزانهشان از صحن مسجد کهنه، قرارهایشان را میگذارند، نمازشان را میخوانند و در آرامش صحن و شبستان و محراب گچی، تمدد اعصاب میکنند و از همه چیز حظ میبرند. تشخیص و ترویج تراز هزینه و فایده مثالهای خوب و بد طرحهای توسعه شهری یا تولیدات معماری و شهرسازی و ارتقای سطح نگاه جامعه به نحوه شکلگیری فضای پیرامونشان، بر عهده رسانههاست.
هزینه بوم نقاشی معماران و شهرسازان بسیار گرانتر از بوم فیلمسازان، نقاشان و مجسمهسازان است؛ هزینهای که حاصل ضرب آن در طول زمان و فرصتهای مغتنم اجرای طرحهای شهری، سر به فلک میکشد.
پیمودن فراز و نشیب تحقق تولیدات معماری و شهرسازی، از تولید یک خانه مسکونی تا بنای یک مجموعه رفاهی خدماتی و فرهنگی یا اداری کلان، عموماً پیمودن مراحل همپوشانی منطقی 3لایه ذی نفوذ است. مالکان زمین، مجریان فنون و مقررات و شهروندان، 3لایه ذینفوذ طرحهای توسعه شهری محسوب میشوند که همیشه بر میز برنامهریزی طراح حاضرند. به جا آوردن حق عادلانه 3لایه ذی نفوذ فوق، موفقیت طرح را تضمین خواهد کرد.
بدیهی است رسانهها با همان روشی که نگاه تحلیلگر مخاطبان را به تولیدات فرهنگی و سینمایی و با همان اسلوبی که ذهن پرسشگر آنان را به ارزیابی هزینه جرم و جنایت و حوادث اجتماعی ارتقا دادهاند، قادرند ضریب واکنش شهروندان به آثار خوب و بد طرحهای توسعه شهری را نیز افزایش بخشند.از اینجاست که رسانهها با تامین فضایی پرسشگر در بین مخاطبان، دامنه اتفاقات ناگوار اجرای بسیاری از طرحهای خرد و کلانشهری را محدود و نقش پیشروی خود را در نشر فراگیرترین خوراک خبری ثابت خواهند کرد.